Voor de recente jaarcijfers, klik hier.
Om een idee te geven van dit statistisch overzicht geven we hierna een samenvatting van de belangrijkste gegevens die op dit ogenblik voorhanden zijn onder de vorm van teksten die de sector voorstellen in al zijn aspecten, zowel Europees als nationaal.
Het waterwegennet van de Europese Unie vertegenwoordigt ongeveer 30.000 kilometer, voornamelijk geconcentreerd in de meest waterrijke zone, d.w.z. Nederland, Frankrijk, Duitsland, België, Polen, Roemenië, Hongarije, Tsjechië, Bulgarije, Oostenrijk en Slowakije.
Op dit waterwegennet tellen we in 2016-2017 (laatst gekende cijfers) een communautaire vloot samengesteld uit
- 9.615 eenheden bestemd voor het vervoer van droge lading met een capaciteit van ongeveer 16.662.000 ton;
- 1.726 tankschepen met ongeveer 3.338.000 ton laadvermogen;
- 1.879 sleep- en duwboten.
Deze communautaire vloot van 13.220 eenheden realiseert jaarlijks prestaties van om en bij de 147 miljard ton kilometer of 558 miljoen ton goederen.
In 2018 realiseerde de communautaire vloot een jaarlijkse prestatie van om en bij de 135 miljard ton kilometer of 543 miljoen ton goederen (data Eurostat).
België is, qua dichtheid, een van de best uitgeruste landen van Europa met meer dan 1500 kilometer waterwegen voor een totale oppervlakte van 31.000 km2.
Dit waterwegennet is samengesteld uit drie grote verticale assen :
- oosten : de verbinding Namen - Luik via de Maas;
- centrum : de lijn Antwerpen -Brussel - Charleroi;
- westen : de verbinding Gent - Doornik;
en twee horizontale assen :
- de dwarslijn Noord : verbinding Brugge - Gent - Antwerpen - Luik naar Nederland via het Albertkanaal;
- de dwarslijn Zuid : verbinding Doornik - Charleroi - Namen.
Dit net heeft het voordeel een kruispunt te zijn door zijn centrale ligging binnen Europa.
Belangrijke economische centra en grote maritieme havens en binnenhavens (Antwerpen, Luik, Brugge, Brussel, Charleroi, Gent, …) zijn bereikbaar voor schepen met Europese normen (1.350 ton ).
Daarenboven is werk in uitvoering om dit uitgebreid waterwegennet, dat zich voor een groot deel ontwikkelde vanuit natuurlijke bestaande waterlopen (Maas, Samber, Schelde en Leie), nog te verbeteren.
Hierbij komt nog dat dit waterwegennet reeds zeer lang verschillende functies vervult voor tal van sectoren en industrieën buiten de binnenvaart, zoals irrigatie, beveiliging tegen overstromingen, leveren van drinkwater, watertoerisme en nautische vrijetijdsbesteding, leveren van hydro-elektrische energie,…
- De Belgische binnenvaartvloot en aanverwante activiteiten
Technisch gezien biedt de Belgische vloot een gevarieerd aanbod aan laadruimte, een efficiënte interactie tussen het transportmaterieel, de variëteit van de te vervoeren goederen.
Op 31 december 2018 was de binnenvaartvloot van de in België gedomicilieerde ondernemers samengesteld als volgt :
- 941 drogelading-schepen met een totale capaciteit van 1.576.483 ton;
- 133 tankschepen met 317.021 ton capaciteit;
- en 76 duwboten met een vermogen van 40.515 kW.
Deze vloot biedt, op het vlak van capaciteit, een ruim aanbod van schepen aan, gaande van de allerkleinste (spits) tot de grootste (duwbakken) die tot 4000 ton goederen kunnen laden.
Op basis van de evolutie van de vloot (droge en vloeibare lading) stellen we een dalende trend vast wat betreft het aantal en de totale capaciteit van de binnenvaartschepen, terwijl de evolutie van de gemiddelde tonnenmaat een stijging van de capaciteit van de schepen aangeeft. In de samenstelling van de vloot merkt men een overheersing van de categorie motorschepen met een motorisatiecoëfficient die constant evolueert.
Naast de artisanale binnenvaart is er ook een potentieel niet-varenden, bestaande uit bevrachters, scheepsexperten, sluiswachters, ambtenaren van de Administratie en de vele anderen waarvan het juiste aantal onmogelijk kan worden gegeven gezien , enerzijds, het heterogeen karakter van de groep en, anderzijds, het occasioneel en variabel karakter van hun inbreng.
Desondanks geven de statistieken van de RSVZ en de IAOZ een idee van het aantal beroepsmensen dat als zelfstandige of als loontrekkende actief is in de binnenvaart. In 2014 betrof dit ongeveer 8.000 personen direct of indirect betrokken bij het binnenvaartvervoer.
De intermodale vergelijking toont duidelijk de overheersing van het wegtransport aan ten opzichte van de spoorweg en de binnenvaart. Desalniettemin tracht de binnenvaart haar prestaties, zowel uitgedrukt in vervoerde tonnenmaat als in ton.kilometer, te verhogen.
In 2014 (laatst gekende cijfers) vervoerden de drie transportmodi te land - op nationaal vlak - ,589 miljoen ton waarbij het aandeel van de binnenvaart 16 % bedroeg (hetzij 10,45 miljard tkm of volume van 190,304 miljoen ton), dat van de spoorwegen 12 % en het wegvervoer 72 %.
De totaal vervoerde tonnenmaat vervoerd over het Belgisch waterwegennet, voor alle nationaliteiten, bedroeg in 2013, 187,404 miljoen ton en de prestaties 10,365 miljard ton kilometer, d.i. 77,990 miljoen ton voor de invoer, 52,161 miljoen ton voor de uitvoer, 44,197 miljoen ton voor het nationaal vervoer en 13,056 miljoen ton voor de doorvoer.
Vergeleken met de andere transportmodi is het vervoer te water over het algemeen veilig, milieuvriendelijk, het goedkoopst en bijzonder goed geschikt voor grote tonnages en bulkgoederen, waarbij in geen geval de bijzondere transporten, zoals o.a. gevaarlijke produkten, containers en grote ondeelbare stukken verwaarloosd worden.